مشاوره تحصیلی - کودک - خانواده

وبلاگ شخصی کریم زنگنه ، کارشناس مشاوره و دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره خانواده - بازی درمانگر تخصصی کودک

مشاوره تحصیلی - کودک - خانواده

وبلاگ شخصی کریم زنگنه ، کارشناس مشاوره و دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره خانواده - بازی درمانگر تخصصی کودک

هفته معرفی مشاغل چیست؟

هفته معرفی مشاغل، که هر ساله در هفتة اول اردیبهشت ماه در مدارس برگزار می گردد، فرصت مغتنمی است تا دانش آموزان دوره های مختلف تحصیلی بامشاغل گوناگون و لزوم آنها در جامعه آشنا شوند.
آشنایی با مشاغل مختلف این امکان را به دانش آموزان می دهد تا متناسب بااستعداد،توانایی،رغبت ،هوش وعلائق خود نسبت به انتخاب رشتة تحصیلی مناسب که منجر به انتخاب شغل مورد علاقة آنها می شود ، اقدام نمایند.

ادامه مطلب ...

اندر حکایت آزمون های جدید مشاوره ای مدارس

آزمونهای مشاوره ای یکی از تلاشهای جدید اداره کل امور تربیتی و مشاوره است که تلاش کرده اند با تدارک ابزاری کارآمد شناسایی دانش آموزان را تسهیل نموده و در نتیجه یاری رسانی به دانش آموزان بهتر و به طور شایسته تر صورت گیرد.

این آزمونها شامل 3 آزمون سلامت روانی شامل 13 بخش، رغبت سنج استرانگ شامل 6 بخش و آزمون سنجش استعداد شامل 11 خرده آزمون می باشد.

نفس آزمونهای جدید،  بسیار کار خوب و بجایی است و جا دارد از دست اندرکاران این کار تقدیر و تشکر شود، چون آزمونهای قبلی آنقدر بی ارزش شده بودند که اصلاً ارزش تفسیر نداشتند، مخصوصاٌ آزمون ریون که می شد به راحتی آنها را تهیه نمود و این نشان می دهد این آزمون دیگر اعتبار ندارد، هر چند به علت اینکه این آزمون جزء آزمونهای نابسته به فرهنگ است و نیز هوش سیال را می سنجد و بحث های فراوانی درباره این آزمونها وجود دارد اصل اجرای آزمون به همین دلیل نیز جای بحث دارد.

اما در این بین مشکلات بسیاری چه در اجرا و چه در طراحی آزمون و حتی شکل آزمون وجود دارد که ما را بر این می دارد که پیشنهادهایی در این زمینه به دوستان دست اندر کار داشته باشیم.

·  سال گذشته که این آزمون برگزار شد، بزرگترین ضعف و مشهود ترین آن عدم معرفی درست این آزمون و آشنایی با شیوه اجرای آن بود، در جلسه ای که برای مشاوران و مدیران برگزار گردید، توضیحات نارسایی داده شد و این توضیحات صرفاً در حد نحوه برگزاری آزمون بود، عدم حضور کلیه مشاوران و مدیران نیز از ضعف های عمده این آزمون بود. در نتیجه شاهد مشکلات بسیاری بودیم که به آنها خواهیم پرداخت:

o مشاوران در زمان اجرای آزمون نتوانسته بودند که پرسشنامه ها را ببینند و برای مواجهه با مشکلات احتمالی آمادگی داشته باشند. جا داشت این آزمونها قبلاً در اختیار مشاوران قرار می گرفت.

o  اجرای غلط آن توسط اکثریت قریب به اتفاق همکاران یکی از مشکلاتی است که اعتبار آزمون را زیر سؤال می برد.

o عدم آشنایی اکثریت مشاوران با آزمونهای روانی، نا آشنایی با آزمون های سرعت و قدرت و هدف هر کدام و در نتیجه شیوه اجرای نادرست نیز یکی از عمده ترین مشکلات بود. به عنوان مثال آزمون سنجش استعداد که می بایست هر خرده آزمون جداگانه در اختیار دانش آموزان قرار می گرفت،یک جا در به دانش آموزان داده شد و این باعث شد دانش آموزان بیشترین وقت خود را روی خرده آزمونهای اول صرف کرده و وقتی برای آزمونهای بعدی نداشته باشند. در اینجا زمان نقش تعیین کننده ای در پاسخ دادن ها ایفا می کرد.

o  پرسشنامه ها دارای مشکلات زیادی بودند، از جمله غلط های املایی متعدد، سوالات تکراری و نیز پاسخنامه ای که متناسب با نوع پاسخ ها نبودند.

o فهم بعضی از کلمات برای دانش آموزان ما مشکل بود البته این مورد احتمالاً در مناطق فارس زبان کمتر مشهود بوده است. البته این شاید ضعف آموزشی را نشان دهد ولی بنده در مدارسی بوده ام که سطح تحصیلی دانش آموزان بالاتر از سایر مدارس بوده است.

o  یکی از ضعف های عمده آزمون طراحی نامناسب آزمون بود،چه از لحاظ ظاهری و چه از لحاظ تعداد سؤالات.

o شکل ظاهری آزمون، مخصوصاً آزمون سلامت روانی باعث می شد که تعداد قابل توجهی از دانش آموزان دچار مشکل شوند. چینش بخش ها باعث سردرگمی دانش آموزان می شد.

o  آزمون سنجش استعداد بسیار طولانی بود و می شد آن را به چندین خرده آزمون را در دل هم جای داد و همان را گرفت. این طولانی بودن خود باعث می شود اعتبار آزمون زیر سؤال رود زیرا بسیاری از دانش آموزان خسته شده و مایل بودند هرچه زودتر آزمون به پایان برسد.

o  مدیران و معلمان به اجرای آن اعتراض داشتند و حق هم داشتند چون برای درسهایی مثل ریاضی، فیزیک، زبان و ... وقت کافی نداشتند.

پیشنهادها

·  به نظر می رسد لازم است یک جلسه توجیهی یا ترجیحاً دوره ضمن خدمت، درباره آزمونها برای مشاوران برگزار شود که این شامل آشنایی با انواع آزمونها و و تعاریف و مخصوصاً آشنایی با خرده آزمون های آزمونهای مشاوره ای و هدف از برگزاری و شیوه اجرای آن و آشنایی با تفسیر آنها باشد. مخصوصاً اینکه تعداد زیادی از مشاوران به علت نا متناسب بودن  رشته آنها با پستشان، با آزمونها آشنایی کافی ندارند

· تجدید نظر کلی در آزمون استعداد انجام گرفته و تعداد آنها کاهش یافته و در عین حال دربردارنده  اهداف آزمون باشند.

· زمان خاصی در تقویم تحصیلی برای اجرای آزمونهای مشاوره ای تعریف شود. تا هم دانش آموزان با انگیزه بیشتر پاسخگوی سوالات باشند و هم وقفه ای در تحصیل دانش آموزان ایجاد نشود.

·  کلید و تفسیر آزمونها در اختیار مشاوران قرار گیرد تا بتوانند حتی بدون نیاز به کامپیوتر به تصحیح و تفسیر آنها بپردازند.
 

منبع: میگنا

برنامه ریزی تحصیلی

اهمیت برنامه ریزی تحصیلی

امور درسی یکی از مهمترین فعالیتهاست که اهمیت زیادی در سایر جنبه‌های زندگی دارد. بر این اساس انجام این فعالیت مهم به نحو احسن بطوری که نتایج خوب و عالی در بر داشته باشد اهمیت زیادی پیدا می‌کند. هیچ کاری بدون برنامه ریزی فعالیتی کامل نخواهد بود. بویژه مسائل درسی و تحصیلی بیشتری دارند، مدت زمان در آنها مهم است و ....

فواید برنامه ریزی تحصیلی

به روشن شدن اهداف کمک می‌کند

زمانی که فرد اقدام به تهیه یک برنامه تحصیلی برای خود می‌کند توجه بیشتری به اهداف برنامه مبذول می‌دارد. و این کمک می‌کند تا شناخت بیشتری از اهداف پیدا کند و آنها را دسته بندی می‌کند. اهداف طولانی مدت و کوتاه مدت را تشخیص دهد و هیچیک را فدای دیگری نکند.

از اتلاف وقت جلوگیری می‌کند

همچون سایر امور زندگی مسائل تحصیلی نیز از لحاظ تنظیم وقت و زمان دارای اهمیت هستند. برنامه ریزی به فرد کمک خواهد کرد، استفاده مفیدتری از مدت زمانی اختیار بکند و از اتلاف وقت خود جلوگیری نماید. مسأله وقت در برخی موارد تحصیلی همچون نزدیکی امتحانات و در حین برنامه ریزی برای کنکور اهمیت شایان توجهی دارد. از دست دادن وقت برابر خواهد بود با از دست دادن بسیاری از موفقیتها در آینده.

از اتلاف انرژی جلوگیری می‌کند

استفاده از یک برنامه ریزی استاندارد و با اصول صحیح علمی به فرد کمک خواهد کرد انرژی و توان ذهنی خود را بیهوده به هدر ندهد. در این نوع برنامه ریزیهای استاندارد عمدتا روشهای مفیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد که موجب خواهد شد، فرد بیشترین استفاده را از توان ذهنی خود بکند و از اتلاف آن جلوگیری کند. به یک مثال توجه کنید، در برنامه ریزی تحصیلی بر مبنای یافته‌های روانشناسی اصل در نظر گرفته می‌شود، با این محتوا که بعد از مدتی (حدود ۴۵ دقیقه) بعد از شروع مطالعه و یادگیری منحنی یادگیری بسیار پائین می‌آید، بطوری که فرد یادگیری خوبی بعد از این زمان نخواهد داشت، مگر اینکه یک استراحت کوتاهی داشته باشد. با در نظر گرفتن اصولی از این قبیل ، فرد برنامه ریزی تحصیلی خود را طوری انجام می‌دهد تا هر ۴۵ دقیقه یکبار استراحت کوتاهی داشته باشد تا دوباره با تجدید قوای ذهنی شروع به یادگیری نماید.

اصول صحیح برنامه ریزی تحصیلی

اهداف خود را روشن کنید

برای برنامه ریزی در کلیه امور باید اهداف دقیق و روشنی داشته باشید. این مسأله در برنامه ریزی تحصیلی حائز اهمیت فراوانتری است. برای خود روشن کنید اهداف بلند مدت شما کدامها هستند، اهداف کوتاه مدت کدامها هستند: مثلا:

ـ هدف بلند مدت: قبولی در کنکور تجربی دانشگاه سراسری امسال

ـ هدف کوتاه مدت: مطالعه فلان دروس در این ماه یا در این هفته

اهداف خود را زمان بندی کنید.

زمان دقیقی برای هر یک از اهداف کوتاه مدت تعیین کنید. مثلا تعیین کنید که مطالعه چه دروسی را در چه مدت زمانی به اتمام خواهید بود.

مطالعه دروس را به صورت موازی انجام دهید

برخی افراد از شیوه مطالعه تک درسی استفاده می‌کنند. مثلا یک هفته برای یک درس. این شیوه موجب خستگی ذهنی و کاهش بازده یادگیری در آنها می‌شود. توصیه می‌گردد به جای روش تک درسی از شیوه موازی استفاده کنند. به این ترتیب که دو یا سه درس را برای مدت زمان معین انتخاب کنند و مطالعه کنند. به این ترتیب خواهند توانست از خستگی ذهنی جلوگیری کنند. هر چقدر تنوع در زمان بندی مطالعه این دروس بیشتر باشد به همان اندازه از خستگی ذهنی بیشتر جلوگیری خواهد شد. به برنامه‌های زیر با تنوعهای متفاوت توجه کنید.

مطالعه درس فیزیک ، شیمی ، ادبیات در یک هفته شامل ۲ روز اول فیزیک ، ۲ روز دوم شیمی ، ۲ روز سوم ادبیات ، مطالعه درس فیزیک ، شیمی ، ادبیات در یک هفته شامل صبح ، فیزیک - ظهر ، شیمی - عصر ، ادبیات توجه کنید که برنامه ریزی دوم از لحاظ تنوع مناسبتر است، چون در یک روز ۳ درس مورد مطالعه قرار می‌گیرد، در حالیکه در روش اول هر ۲ روز یک درس و این احتمال بیشتری دارد که موجب خستگی ذهنی شود.

تناسب میان دروس را رعایت کنید.

در برنامه ریزی برای مطالعه دروس خود تناسب ، مسأله مهمی است. به عبارتی تنوع در انتخاب دروس نیز مهم است، انتخاب درسهای فیزیک ، شیمی ، ریاضی در یک مدت زمان مشترک کارآیی خوبی نخواهد داشت. شیوه مطالعه این دروس به یکدیگر نزدیک است و خستگی بیشتری به همراه خواهد داشت. همه آنها با انواع فرمولها سر و کار دارند و این تداخل مطالب را پیش خواهد آورد. بنابراین بهتر است از چنین ترکیبی استفاده کنید: شیمی ، ادبیات ، فیزیک ، یا اگر از شیوه دروسی استفاده می‌کنید که بهتر نیز هست شیمی و ادبیات - فیزیک و بینش - ریاضی و زیست شناسی.

 استراحت را در برنامه ریزی خود فراموش نکنید.

در مطالعه تمام وقت خود مثلا زمانیکه برای کنکور یا برای امتحانات برنامه ریزی می‌کنید علاوه بر استراحتی که هر ۴۵ دقیقه یکبار و به مدت یک ربع برای خود در نظر می‌گیرند، هر چند ساعت یکبار مدت زمان طولانیتری برای استراحت مثلا نیم ساعت تا ۴۵ دقیقه در نظر بگیرید و استراحت طولانیتری برای پایان هر مقطع زمانی (مثلا یک هفته ، یک ماه) و شروع مقطع در نظر داشته باشید.

به عنوان مثال دانش آموزی که برای یک هفته خود مطالعه درس شیمی و ادبیات را انتخاب کرده است، بطوری که هر روز صبح شیمی و هر بعد از ظهر به مطالعه ادبیات می‌پردازد. در فاصله هر ۴۵ دقیقه مطالعه ، یک ربع استراحت می‌کند و هر ۳ چهل و پنج دقیقه یک استراحت ۴۵ دقیقه‌ای برای خود دارد. در پایان هفته که بعد از ظهر جمعه را در نظر گرفته است بطور کامل به استراحت می پردازد تا هفته بعد را برای مطالعه فیزیک و زیست شناسی در نظر گرفته است با انرژی بیشتری شروع کند.

 برنامه ریزی برای طول سال تحصیلی

برنامه ریزی برای طول سال تحصیلی اندک تفاوتهایی با سایر برنامه ریزیهای تحصیلی مثلا آمادگی برای کنکور دارد. به این صورت که اهداف شما با اهداف مدرسه در هم می‌آمیزد و شما برای برنامه ریزی درسی خود تا حدی از برنامه ریزی مدرسه تبعیت می‌کنید. با اینحال شما در کنار اهداف برنامه ریزی شده مدارس که برای شما تعیین می‌کند در چه روزی به مطالعه کدام دروس بپردازید، اهداف خود را در راستای همان دروس تنظیم کنید و سایر اصول برنامه ریزی را نیز رعایت کنید.

آزمون ورودی تیزهوشان و نمونه دولتی

به گزارش باشگاه خبری فارس «توانا»، مهری سویزی رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان در خصوص آزمون ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی اظهار داشت: این آزمون امسال با صلابت علمی و سلامت اجرایی به صورت همزمان و یکپارچه در سراسر کشور برگزار می‌شود.

وی ادامه داد: ‌آزمون مذکور در دو حوزه سمپاد و نمونه دولتی برای ورود به پایه‌های اول راهنمایی و اول دبیرستان و هنرستان به صورت یکپارچه در اردیبهشت ماه سال 92 برگزار خواهد شد.

* شرط ثبت‌نام برای آزمون ورودی دوره راهنمایی مدارس سمپاد و نمونه دولتی

رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان گفت: ‌این حرکت در راستای توسعه کمی و کیفیت بخشی تحولی به مدارس دولتی انجام می‌شود و گامی بلند در جهت آرامش دادن به

خانواده‌ها، پاسخگویی به مطالبات به حق جامعه و عملیاتی کردن عدالت آموزشی در کشور است.

سویزی در خصوص آزمون ورودی امسال دوره راهنمایی مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) و نمونه دولتی با اشاره به اینکه 100 درصد محتوای سؤالات آزمون از پایه ششم ابتدایی طراحی خواهد شد، ادامه داد: دارا بودن حداقل معدل کل 19 و 16 در پایه پنجم ابتدایی به ترتیب شرط ورود به مدارس سمپاد و نمونه دولتی است.

وی اضافه کرد: بر اساس دستورالعمل، ثبت‌نام در آزمون استعدادهای درخشان (سمپاد) و نمونه دولتی در مدارس که پایه پنجم آنها مشمول ارزشیابی توصیفی بوده است ، عنوان ارزشیابی «خیلی خوب» معادل معدل 19 و برای مدارس نمونه دولتی عنوان ارزشیابی «خوب» معادل معدل 16 تعیین شده است.

رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان درباره آزمون ورود به پایه اول دبیرستان اظهار داشت: 100 درصد محتوای سؤال آزمون از پایه سوم راهنمایی طرح می‌شود و دارا بودن حداقل معدل کل 19 و 15 درسال دوم راهنمایی به ترتیب از شرایط ورود به مدارس سمپاد و نمونه دولتی است.

به گفته وی، حداقل معدل 19 شرط شرکت در آزمون مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) است اما برای ورود به مدارس نمونه دولتی به میزان 20 درصد معدل پایه‌های پنجم ابتدایی و دوم راهنمایی در نمره آزمون موثر خواهد بود.

سویزی از معافیت شرکت در آزمون دانش‌آموزان پایه سوم راهنمایی مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) برای ورود به دبیرستان خبر داد و تصریح کرد: انتخاب دبیرستان استعدادهای درخشان (سمپاد) برای این گروه از دانش‌آموزان، توسط ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها انجام می‌گیرد.

* هزینه و زمان ثبت‌نام آزمون مدارس سمپاد و مراکز نمونه دولتی

براساس گفته سویزی، هزینه ثبت‌نام در آزمون ورودی مدارس خاص با رویکرد فناوری و کیفیت بخشی به این مدارس ۹۰ هزار ریال (معادل نه هزار تومان) تعیین شده است.

رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان درباره زمان ثبت‌نام آزمون مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) و مراکز نمونه دولتی گفت: ‌بر اساس برنامه زمانبندی، ثبت‌نام در آزمون ورودی  این مدارس از 5 تا 23 اسفندماه سال جاری انجام می‌شود و مدیران‌کل آموزش و پرورش استان‌ها مسئولیت اطلاع‌رسانی در خصوص نحوه ثبت‌نام در این آزمون از طریق شبکه‌های استانی را برعهده دارند.

سویزی بیان کرد: آزمون استعدادهای درخشان (سمپاد) و نمونه دولتی برای ورود به دبیرستان روز پنج شنبه 19 اردیبهشت و آزمون ورود به دوره راهنمایی این مدارس در روز جمعه 20 اردیبهشت ماه سال 92 رأس ساعت 9 صبح بصورت همزمان در کشور برگزار می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: ظرفیت ‌ای مربوط به آزمون مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) و نمونه دولتی به همراه دفترچه مربوطه طی هفته آینده به استان‌ها ابلاغ خواهد شد.

روش مطالعه مردر(Murder)

روش جدید مطالعه و یادگیری روش مردر (Murder) نام دارد . مردر از حروف اول شش مرحلهٔ آن تشکیل یافته است.
حال و هوا
یادآوری
بسط و گسترش
درک و فهم
کشف و هضم
مرور و پاسخ دادن
حال و هوا
منظور این است که پیش از شروع به‌ مطالعه و یادگیری حال و هوای آن را پیدا کنید؛ یعنی سرحال و آمادهٔ یاد گرفتن باشید و تا پایان مطالعه آن حالت را حفظ کنید. برای این منظور، سعی کنید با ایجاد حالت آرمیدگی عضلانی (relaxation) بر اضطراب خود غلبه نمائید. هم‌چنین افکار مثبت را جانشین افکار منفی و شک و گمان‌های بیهوده سازید. از تخیلات مثبت سود ببرید. به‌طور کلی، در مرحلهٔ حال و هوا باید زمینه را برای مطالعهٔ مؤثر آماده کنید.
درک و فهم
در این مرحله بکوشید تا آنجا که ممکن است مطالبی را که می‌خوانید به‌طور عمیق درک کنید. از کم و کیف درک و فهم خود آگاه شوید و بخش‌هائی را که خوب نمی‌فهمید با علامت گذاشتن مشخص کنید تا در مراحل بعدی مجدداً به‌ سراغ آنها بروید.
یادآوری
آنچه را که در مرحلهٔ قبل خوانده و فهمیده‌اید به یاد آورید. در این مرحله از راهبردهای تفسیر، تخیل، و تحلیل مفاهیم استفاده کنید.  در رابطه با این مرحله از روش مردر گفته‌اند، یادگیرنده نه تنها آنچه را که خوانده است به‌ یاد می‌آورد بلکه آن را از طریق تفسیر، تخیل، و تحلیل به مفاهیم کلیدی تغییر شکل می‌دهد.
کشف و هضم
در این مرحله به ‌قسمت‌هائی که در مرحلهٔ ۱ خواندید و نفهمیدید مراجعه کنید و به یادگیری آنها بپردازید. به ‌این منظور، آنچه را که جا گذاشتید یا غلط فهمیدید کشف کنید و نیز به کشف سازمان مطالب بپردازید. این‌ بار از راهبردهای دیگری به‌‌جز آنچه قبلاً به‌کار بستید استفاده کنید. مطالب پیچیده را به اجزاء ساده‌تر تجزیه کنید و از منابع معتبر، مانند فرهنگ لغات، کتاب‌های دیگر، و معلمان کمک بگیرید.
بسط و گسترش
مطالبی را که می‌خوانید بسط و گسترش دهید؛ یعنی به ‌آنها شاخ و برگ بدهید و آنها را به ‌مطالبی که قبلاً آموخته‌اید ربط دهید. سؤال‌هائی نظیر سؤال‌های زیر را از خود بپرسید:
- اگر به ‌نویسندگان دسترسی داشتید چه سؤال‌هائی از او می‌پرسیدید؟
- چگونه می‌توانید از اطلاعاتی که کسب می‌کنید در عمل استفاده نمائید؟
- چگونه می‌توانید مطالبی را که می‌خوانید برای کسانی دیگر قابل فهم‌تر و قابل توجه‌تر سازید؟
مرور و پاسخ دادن
مرور و پاسخ دادن آخرین مرحلهٔ روش مردر است. مرور کردن مطالب خوانده شده به‌ قصد تعیین کم و کسرهای احتمالی یادگیری و کوشش در جهت رفع نواقص از مراحل مهم همهٔ روش‌های یادگیری از جمله روش حاضر است. فعالیت اصلی مرور کردن به یاد آوردن آموخته‌ها، توجه به نکات مهم، و سعی در پاسخ دادن به سؤال‌های قبلاً طرح شده، و تمرکز کردن بر هدف‌های یادگیری است.
مرحلهٔ مرور کردن معمولاً پس از آنکه دانش‌آموزان یا دانشجویان در امتحان یا آزمون مطلبی که خوانده‌اند شرکت کردند انجام می‌شود. نتایج آزمون باید به‌صورت بازخورد در مورد اثربخشی مراحل قبلی مورد استفاده قرار گیرد. هدف عمدهٔ این مرحله از یادگیری باید رفع نواقص راهبردهای مطالعه برای کاربردهای آتی باشد.
پژوهش‌های انجام شده در رابطه با روش مردر تأثیر مثبت آن را بر بهبود یادگیری نشان داده‌اند. در چند تحقیق  ذکر شده است که اثربخشی برنامه‌های آموزشی مبتنی بر روش مردر را بر افزایش توانائی کسب و استفاده از دانش در افراد نشان می‌دهد

روش مطالعه پس ختام

یکی از روش‌های موفق بهبود مطالعه و یادگیری روش اس‌کیو ۴آر(SQ4R ، از حروف اول کلمات زیر تشکیل یافته است: review, recite, reflect, read, question, (scan) survey. در بعضی منابع ، در مرحلهٔ نخست این روش به جای survey (خواندن اجمالی) یا scan (دید زدن)، preview (پیش‌خوانی) را مورد استفاده قرار داده‌اند که در این صورت علامت اختصاری آن می‌شود PQ4R (پی‌کیو ۴آر)).یا روش پس ختام است . اس‌کیو ۴آر از حروف اول شش مرحلهٔ آن تشکیل یافته است:
پیش‌خوانی
خواندن
از حفظ گفتن
سؤال
تفکر
مرور کردن
پیش‌خوانی
اگر می‌خواهید مطالب کتابی را یاد بگیرید، نخست تمام آن کتاب را یک بار از رو بخوانید تا یک برداشت کلی از موضوع‌ها و قسمت‌های مهم آن کسب نمائید. این خواندن اجمالی یا پیش‌خوانی می‌تواند شما را در یک سازمان‌دهی به مطالب، مثلاً ایجاد نوعی ساخت سلسله مراتبی برای آنها، کمک نماید. مطالبی که لازم است در پیش‌خوانی فصل‌های یک کتاب مورد توجه قرار گیرند عبارتند از مقدمه یا توضیحات مقدماتی، هدف‌ها، تیترهای اصلی و فرعی، خلاصه، و جملات مقدماتی یا جملات موضوعی پاراگراف‌ها.  در رابطه با اثربخشی پیش‌خوانی گفته شده است همه اقدامات فوق به فعال شدن طرحواره‌های یادگیرنده کمک می‌کنند. بنابراین، یادگیرنده خواهد توانست متن فصل موردنظر را که بعد از پیش‌خوانی به‌طور کامل مطالعه می‌کند تفسیر نماید و به ‌یاد بسپارد .
سؤال
برای هر قسمتی یا فصلی از یک کتاب که می‌خوانید در رابطه با هدفی که از مطالعه دارید سؤال‌هائی را طرح نمائید. یکی از راه‌های انجام این کار این است که عناوین را به سؤال تبدیل کنید. مثلاً در رابطه با فصل موجود می‌توان پرسید که روش پس‌ختام چیست؟ یا چگونه می‌توان فصلی از یک کتاب را پیش‌خوانی کرد؟ سؤال‌های خود را با کلمات چگونه، چه ‌کسی، چرا، چه ‌چیزی بسازید.
خواندن
در این مرحله، مطلب یا موضوع را بخوانید، به هنگام مطالعه سعی کنید سؤال‌هائی را که مطرح کرده‌اید جواب دهید. توجه خود را به اندیشه‌های اصلی، جزئیات مؤید اندیشه‌های اصلی، سایر اطلاعاتی که به هدف‌های خواندن شما مربوط‌ هستند معطوف سازید. در صورت لزوم، سرعت خواندن خود را متناسب با سهولت و پیچیدگی متن تغییر دهید.
تفکر
سعی کنید با تفکر دربارهٔ مطالبی که می‌خوانید آنها را بفهمید و به آنها معنی بدهید. برای این منظور می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- آنچه را که می‌خوانید با مطالبی که از قبل یاد گرفته‌اید ربط دهید.
- نکات فرعی را به مطالب اصلی پیوند دهید.
- بکوشید تا تناقضات موجود را حل نمائید.
- با استفاده از اطلاعاتی که می‌خوانید مسائل طرح شده را جواب دهید. 
مهم‌ترین اصل زیربنای تفکر در جریان مطالعه بسط معنائی است. یکی از راهبرهای مهم به ‌یادسپاری بسط و گسترش مطالب است. ما به ‌کمک بسط معنائی به‌ مطالبی که می‌خوانیم شاخ و برگ می‌دهیم و بدین وسیله آنها را معنی‌دار می‌سازیم و لذا بهتر به‌ خاطر می‌سپاریم.
از حفظ گفتن
پس از خواندن هر قسمت، سعی کنید مطالب مهم آن را به ‌یاد آورید و برای خود بازگو کنید. ضمن این کار به سؤال‌هائی که طرح کرده‌اید پاسخ دهید. از حفظ گفتن به شما کمک می‌کند تا بر درک خود نظارت کنید و از این طریق به شما معلوم می‌گردد که چه قسمت‌هائی را خوب یاد نگرفته‌اید و باید آنها را از نو بخوانید.
مرور کردن
وقتی که خواندن تمام کتاب یا کل مطلب را به‌پایان رساندید، آن را مرور یا بازبینی کنید. بهترین راه مرور کردن این است که بکوشید تا، بدون مراجعه به‌ متن، سؤال‌های مهم را جواب دهید. قسمت‌هائی را که نتوانستید به سؤال‌های آنها جواب دهید دوباره بخوانید. دوباره خواندن نوعی مرور کردن است. اما این کار برای همهٔ کتاب ضروری نیست، سعی در جواب دادن به سؤال‌های اساسی بهترین راه مرور کردن است. راهبردِ از حفظ گفتن را برای فصل‌های کتاب و راهبردِ مرور کردن را برای کل کتاب به‌کار بندید.
با توجه به توضیحات بالا، روش اس‌کیو‌۴‌آر یا روش پس‌ختام بر سه اصل مهم بهسازی حافظه، یعنی سازمان‌دهی، بسط معنائی، و تمرین بازیابی استوار است. دلایل عمدهٔ موفقیت این روش‌ و روش‌های مطالعهٔ مشابه با آن همین اصول نظری هستند.
پژوهش‌های مختلفی انجام گرفته‌اند که نشان می‌دهند روش پس‌ختام در افزایش پیشرفت تحصیلی و بالا بردن کیفیت یادگیری دانش‌آموزان و دانشجویان مؤثر است. دریک پژوهش نشان داده شده است که دانشجویان قوی دانشگاه بیشتر از دانشجویان ضعیف از اجزاء روش پس‌ختام سود می‌برند. در پژوهش او دانشجویان قوی کسانی بودند که میانگین نمرات دانشگاهی آنان ۱۶ یا بالاتر و دانشجویان ضعیف کسانی تعریف شدند که میانگین درسی آنان کمتر از ۱۳ بود.
 چند دلیل برای اثربخشی روس اس‌‌کیو‌۴‌آر ذکر شده است. نخست اینکه، رعایت مراتب این روش دانش‌آموزان و دانشجویان را از سازمان‌بندی مطالبی که می‌خوانند بیشتر آگاه می‌سازد.در این‌باره گفته شده است بارها شاهد بوده‌ایم که وقتی از خواندن عنوان‌های یک مطلب غفلت می‌کنیم اشاره‌ها و سرنخ‌هائی که ما را در یافتن سازمان آن مطلب هدایت می‌کنند نیز از دست می‌روند. دوم اینکه، رعایت این مراحل یادگیرنده را وا می‌دارد تا، به‌جای یادگیری همهٔ اطلاعات در یک نشست، آنها را به‌صورت بخش به ‌بخش یاد بگیرد. هم‌چنین طرح سؤال دربارهٔ مطلبی که خوانده می‌شود و جواب داده به سؤال دانش‌آموزان را وا می‌دارد که اطلاعات را عمیق‌تر و گسترده‌تر پردازش کنند. وول فولک هم‌چنین گفته است که روش اس‌کیو۴آر برای دانش‌آموزان بالاتر از سطح دبستان مفید است. دربارهٔ آموزش دادن مهارت‌های مطالعه به دانش‌آموزان پیش از پایهٔ پنجم تحصیلی اطلاعات زیادی در دست نیست. کاربرد مؤثر مهارت‌های مطالعه احتمالاً مستلزم رشد فراشناختی فراتر از سن این‌گونه کودکان خردسال است.

اضطراب شب های امتحان

دلم شور می زنه، هیچی نخوندم، هیچی بلد نیستم ، فکر نمی کنم برسم همه کتاب رو بخونم و ... این ها حرف هایی است که این روزها زیاد می شنویم. روانشناسان معتقدند اضطراب نوعی احساس ناخوشایند، همراه با نگرانی ، دلواپسی و تشویش خاطر به علتی نامشخص در فرد است . علائم اضطراب تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، نفس نفس زدن ، عرق کردن، سردشدن و لرزش دست و پا و در نهایت تهوع و سردرد است.

البته باید گفت ، اضطراب در اندازه طبیعی لازم است چون بی تفاوتی هم در جای خود می تواند مخرب و خطرآفرین باشد.
به طور کلی عوامل درونی و عوامل خارجی ، دو عاملی است که موجب اضطراب شب های امتحان می شود. مطالعه بدون برنامه ریزی ، پائین بودن اعتماد به نفس و خودباوری و بالاخره ضعیف بودن پایه درسی فرد و روش های نادرست مطالعه از عوامل درونی و وضع خانواده، معلمان مدرسه، برخی شیوه های آموزشی مدارس و دوستان و همکلاسی ها که نقش بسیار مهمی در اضطراب شب های امتحان دارد، از عوامل خارجی است.

* نقش والدین، معلم ها و همکلاسی ها در ایجاد اضطراب

والدین نقشی کلیدی در اضطراب شب های امتحان فرزندان خود دارند. انتظارات بیش از حد، مقایسه با دانش آموزان دیگر ، تهدید برای دریافت نمره موردنظر ، تأثیر زیادی بر بروز اضطراب در دانش آموز دارد.

سختگیری و حساسیت های بیش از حد معلمان برای بالابردن حدنصاب نمره قبولی کلاس درس و ترساندن دانش آموزان از امکان طرح سؤال های عجیب و غریب در امتحان هم می تواند به افزایش استرس شب امتحان کمک می کند. تماس های تلفنی برخی از همکلاسی ها با یکدیگر در شب امتحان و رد و بدل کردن صحبت هایی از این دست که «چقدر خواندی»، «من یک دور دوره کردم»، یا بالعکس «حالا وقت داریم»، یا «من هنوز شروع نکرده ام به خواندن» هر دو می تواند مخرب و استرس زا باشد.

راه های کاهش اضطراب

به هرحال آنچه از سوی روانشناسان و محققان اجتماعی و پزشکان تأکید می شود این است که «اضطراب» یادگیری و قوای ذهنی دانش آموز را به حداقل می رساند. دراین زمینه توصیه هایی شده که به کاهش استرس دانش آموزان دراین شب ها بسیار کمک می کند.


* از به کار بردن جملات منفی در شب امتحان جداً خودداری کنید.

* یادگیری تمام مطالب درسی و امتحانی را به شب امتحان موکول نکنید چون فشرده خوانی موجب سپردن مطالب به حافظه کوتاه مدت می شود. این باعث می شود که مطالب به سرعت از یاد برود.

* تنظیم وقت باتوجه به مطالبی که باید خوانده شود به کاهش استرس کمک می کند. بهتر است دانش آموزان، هنگام مطالعه کتاب درسی، دائم به پایان کتاب رجوع نکنند تا ببینند چقدر از کتاب را خوانده اند و چقدر آن هنوز باقی است.

* تغذیه مناسب درشب های امتحان ، استراحت و خواب کافی بسیار مؤثر است و به داشتن یک روحیه خوب، سر جلسه امتحان کمک می کند.
همچنین تنفس عمیق که باعث رسیدن اکسیژن به مغز می شود کمک زیادی به پایین آمدن استرس و دلشوره می کند.

* صبح امتحان بهتر است دانش آموزان یک ساعت قبل از شروع امتحان کتاب را ببندند و از همدیگر سؤال نپرسند تا بتوانند به خوبی روزها و شب های امتحان را پشت سر بگذارند.